Publicaties volwassenen -

‘Ik ontsnapte uit Auschwitz’
Auteur: Rudolf Vrba

De van oorsprong Slowaakse auteur is een van de 5 mensen die ooit uit Auschwitz ontsnapte. Hij was 17 toen hij de kampen inging en had zichzelf daar als doel gesteld om zoveel mogelijk informatie te verzamelen en daarmee te ontsnappen, wat lukte. Hij schreef toen het Vrba-Wetzler-rapport, later bekend geworden als de Auschwitz-Protocollen. Ondanks de gruwelen die erin worden verteld is het toch wars van sensatie geschreven. En goed geschreven. Een verhaal van moed en een beetje geluk hebben. Feitelijk kunnen we Vrba (1924 – 2006) dus ook als verzetsman beschouwen.

‘Sachsenhausers sterker dan de dood’
Auteur: Diete Oudesluijs

De auteur houdt zich al sinds begin jaren 90 met kamp Sachsenhausen bezig. Daaruit vloeide ook dit boek voort. In Sachsenhausen hebben zo’n 5000 Nederlanders gezeten, waaronder een flink aantal (groot)ouders van leden. Van de Nederlandse gevangenen overleden er minstens 1400.
Diete beschrijft hoe en waarvandaan de Nederlanders in het kamp kwamen, wat hen daar overkwam en wat er daarna met hen gebeurde. Er staan gruwelijke details in het boek, maar toch is het wars van sensatie geschreven. De auteur houdt zich aanbevolen voor aanvullingen/correcties, mailt u daarvoor naar oudesluijs@aol.com.

‘En we noemen hem’
Auteur: Marjolijn van Heemstra

De schrijfster krijgt op haar 18^e een ring van een verre oom en gaat als zij jaren later in verwachting is op zoek naar zijn oorlogsverhaal. Frans van Heemstra zat in dezelfde verzetsgroep in Den Haag als de moeder, oom en tante van uw redacteur. Een beetje een avonturier, de vinkenbaan (oom), een bomaanslag in 1946 … wat is mythe en wat werkelijkheid … Intussen vertelt Marjolijn over haar vorderende zwangerschap, heel charmant gemengd die twee verhalen. Het boek eindigt met de geboorte van de baby.

‘Kwesties van leven en dood’
Het Nederlandse Rode Kruis in de Tweede Wereldoorlog
Auteur: Regina Grüter

Als onderzoeker bij het NIOD beschrijft de auteur de geschiedenis van het Nederlandse Rode Kruis tijdens WO2. Zij deed jarenlang onderzoek en vond o.a. uit hoe schromelijk het NRK te kort is geschoten in de hulp aan de gevangen Nederlanders in buitenlandse kampen, maar ook wat er wèl goed ging. Door dit boek begrijpen we ook waarom dingen mis gingen. Wij schreven in 2018 over dit gedegen boek in ons blad en raden het zeker aan, al is het een flinke kluif.

‘De tolk van Java’
Auteur: Alfred Birney

Dit magistrale boek won in 2017 de Libris Literatuur Prijs en is het 13e boek van de schrijver. Een waar schrijver. Hij schrijft altijd (deels) over zijn verleden en ouders, ook nu. Hoofdstukken waar zaken vanuit het de situatie van een van de ouders worden belicht worden afgewisseld met hoofdstukken die, soms gruwelijk, de Bersiap beschrijven, alles berustend op authentieke gegevens.
Laatste regels: ‘Nu ben ik een vermoeide brug die zich over een verleden buigt zonder zijn eigen spiegelbeeld in het water te zien. Ik vecht niet langer, ik hou ermee op.’ Al die mensen die met de gruweldaden van de Nederlanders in Indonesië bezig zijn moeten dit eerst eens lezen, voor ze luid hun mening verkondigen. Inmiddels zijn er meer dan 100.000 exemplaren van verkocht en zijn er diverse uitgaven, ook gebonden.

‘Zolang er nog tranen zijn’
Auteur: Hannelore Grünberg-Klein

De moeder van Arnon Grunberg, die een nawoord voor dit boek schreef, schrijft in haar memoires over haar jeugd in Berlijn en de daarop volgende oorlogsjaren. Oorspronkelijk waren haar notities alleen voor haarzelf bedoeld. Zij vertelt hoe zij met haar familie in 1939 per schip uit Duitsland vlucht voor Hitler, bestemming Havana. Het schip is daar niet toegelaten en keert uiteindelijk terug naar Hamburg. Zij vluchten naar Amsterdam, belanden later in Westerbork en dan in diverse concentratiekampen. Zij overleeft het. Het is duidelijk van wie Arnon Grunberg zijn talent heeft.

‘Survivor café’
‘Een reis door een verleden dat niet vergeten mag worden’

Oorspronkelijke titel:
The legacy of Trauma and the Labyrinth of Memory
Auteur: Elizabeth Rosner

‘Zo ziet de geschiedenis van de onmenselijkheid eruit. De geschiedenis van de menselijkheid. Ononderbroken en gebroken, heel en gefragmenteerd. Soms vullen we barsten met goud. Soms met stof.’
Dit was de slotzin van het boek Survivor Café van de Joods-Amerikaanse Elizabeth Rosner, wier ouders de Holocaust overleefden. Zij maakte drie reizen met haar vader naar Buchenwald.
Het boek geeft geen duidelijke inlichtingen over wat er in de oorlog gebeurde. Een aanrader voor iedereen die zaken wil begrijpen.

Uitgeverij Scriptum │3028 │ISBN 9789463191005 │hardcover 255 pagina’s │uitverkocht, nog wel verkrijgbaar als ebook € 9,99

‘De bus uit Dachau’
Achttien Nederlanders en hun weg terug uit Nacht und Nebel
Auteurs: Jos Schneider en Gijs van de Westelaeken

Na de bevrijding deden de Nederlandse regering noch het Rode Kruis iets om de overlevende Nederlandse gevangenen terug te halen uit de kampen. Men kwam terug op eigen initiatief, meestal met veel moeite en omzwervingen. Een van de bekendste ware verhalen hierover is de terugtocht uit Dachau in een bus, van gevangen zoals Nico Rost, Ed Hoornik en Hans Teengs Gerritsen. Ook worden in het boek de algemene en persoonlijke kampomstandigheden beschreven van zowel de busreizigers als andere gevangenen. Het boek kwam oorspronkelijk al in 1987 uit, wat niet vermeld wordt in de druk van 2018. Maar er is niets aan het boek veranderd. Zeer de moeite waard. Hierover kunt u ook lezen ‘Goethe in Dachau’ van Nico Rost, dat gebaseerd is op zijn dagboek. Achterin staat een namenregister.

‘Levensverhalen laten leven’
De Bijbelonderzoeksters van het vrouwenconcentratie-kamp St.-Lambrecht
Oorspronkelijke titel Geschichte(n) ins Leben holen
Auteur: Anita Farkas

Dit boek was oorspronkelijk een proefschrift. De auteur onderzocht de situatie in het Oostenrijkse vrouwenconcentratiekamp St.-Lambrecht, een bijkamp van Ravensbrück. Hier bevonden zich uitsluitend Jehova’s Getuigen (ook Bijbelonderzoeksters genoemd), die waren uitgekozen omdat ze vanwege hun geloofsovertuiging niet wegliepen en eveneens van daaruit hun werk zo goed mogelijk deden. Onder deze 33 vrouwen waren 5 Nederlandse vrouwen en een Belgische. Zij zagen kans hun geloof te blijven behouden, beoefenen en verkondigen.
Laatste alinea /zin uit het boek: ‘Voor het collectief van de vrouwelijke Getuigen van Jehova in het bijzonder bleek het behouden van de geestelijke integriteit het bewijs van een ongeschonden morele macht waar het destructieve nazimachtsapparaat geen vat op kon krijgen.’
Op begrijpelijke, maar wetenschappelijke manier wordt aan het eind nog eens goed uitgelegd wat PTSS is en verder inhoudt voor de getroffene en diens nageslacht.

‘Plagiaat en nivellering‘
Nieuwe trends in de Nederlandse geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog
Auteur: Rudolf Dekker

Dit boekje stelt bedenkelijke werkwijzen van sommige historici en publicisten aan de kaak, met name die van Ad van Liempt. Tevens de kwestie van vergrijzing van de oorlogsgeschiedenis, waarbij de grens tussen goed en kwaad vervaagt. De auteur denkt hierbij aan het discutabele boek van Isabel van Boetzelaer. Alles is oogt integer en is keurig gedocumenteerd. Om van te schrikken. Het boekje is in de media merendeels genegeerd. Uitgave Panchaud Amsterdam.

‘Zeeland vecht door’, ‘Zeeland in bezettingstijd’ en ‘Strijd om Zeeland’
Serie boekjes over de oorlog in Zeeland
Auteur: Robbert Jan Swiers

Wie meer wil weten over wat er in Zeeland in de oorlog gebeurde wijzen wij op een nieuw verschenen (2019) boekje op A5 formaat ‘Strijd om Zeeland’ van Robbert Jan Swiers. 140 pagina’s. Eerder verschenen van deze auteur ‘Zeeland vecht door’ (2017) en ‘Zeeland in bezettingstijd’ (2018), Samen geven zij een mooi overzicht.
Met vele illustraties.

Uitgeverij Aspekt | ook verkrijgbaar via Bol.com | 2017, 2018 en 2019 | hardcover | prijs € 9,95

‘De geheugenlozen’
Auteur Géraldine Schwarz

“Op geen van de tentoonstellingen over de Tweede Wereldoorlog die ik in Nederland bezocht, wordt de houding van de bevolking, en met name ook van de ambtenaren, in de deportatie van de Joden kritisch gethematiseerd,” zegt Géraldine Schwarz. De Frans-Duitse journaliste (1974) is gechoqueerd over de Nederlandse oorlogstentoonstellingen. Zowel in het Verzetsmuseum Amsterdam als in Westerbork kreeg zij ongeveer hetzelfde antwoord, dat de ambtenaren niet precies wisten wat ze deden en niet anders hadden gekund. In Westerbork las zij getuigenissen van een Nederlandse treinbestuurder en een kampbewaarder, die erg met de Joden begaan waren. Maar over de rol van de Spoorwegen of de politie kwam ze niets te weten. Voor dit boek dook de schrijfster in haar familieverleden. In het boek staat een hoofdstuk over Nederland. Oorspronkelijke titel: Les Amnésiques.

‘De vergelding’
Een dorp in tijden van oorlog
Auteur Jan Brokken

Jan Brokken groeide op in Rhoon, een Zuid-Hollands dorp dat sinds de oorlog een geheim met zich meedraagt. Door sabotage vindt in 1944 een Duitse soldaat de dood. De vergelding van de moffen is verschrikkelijk: zeven mannen uit Rhoon worden geëxecuteerd, hun vrouwen en kinderen uit hun huis verdreven, hun have en goed in brand gestoken. Wie pleegde de aanslag op de Duitse soldaat? Waarom? Of was het toch een dom ongeluk met fatale gevolgen? Tot op de dag van vandaag maken de dorpsbewoners elkaar verwijten. In De vergelding reconstrueert Jan Brokken de gebeurtenissen aan de hand van duizenden pagina’s processtukken, getuigen-verhoren en 185 interviews met betrokkenen. Net als hij denkt te weten hoe het zit, krijgt het verhaal een compleet andere wending. Brokken’ beeld van Rhoon in de Tweede Wereldoorlog is messcherp. Zeer lezenswaardig historisch verslag van de menselijke kanten van fout en goed. Jan Brokken schreef tot nu toe 25 boeken, 4 ervan werden verfilmd. De vergelding kreeg de NS Publieksprijs / Boek van het Jaar 2013.

‘Mevrouw, is dit uw zoon?’
Herinneringen aan de tweede wereldoorlog
Auteur David de Levita

‘Mevrouw, is dit uw zoon?’ met als ondertitel ‘Herinneringen aan de tweede wereldoorlog’ bevat de persoonlijke jeugdherinneringen van de gerenommeerde (Joodse) kinderpsychiater David de Levita. Wij hoeven de wat oudere leden van onze vereniging niet uit te leggen dat De Levita zich toelegde op de behandeling van oorlogstrauma’s bij kinderen. Hij is een van de weinige experts op dat gebied. Diverse malen heeft hij op een bijeenkomst van de KvV gesproken. De auteur beschrijft hoe het voor de oorlog toeging in zijn gezin (een moeder en twee broers) en hoe het leven gaandeweg verstikt werd door de nazivervolging. De Levita ontkwam door een toeval aan de razzia in het centrum van Amsterdam op 26 mei 1943, vluchtte met een broer en een vriend naar Friesland en verbleef daar als een soort pseudo-zeiler gedurende de zomer. Terug in Amsterdam werd hij aangehouden, maar ontkwam opnieuw door toeval aan deportatie. Hij vluchtte naar Nijmegen, kwam onder de hoede van het verzet en werd liefderijk opgenomen in een gereformeerd gezin in Hattem, waar hij de bevrijding beleefde. ‘Mevrouw, is dit uw zoon?’ is een bedachtzame en tot overdenking stemmende beschrijving van een overlever, die zich afvraagt waaraan hij zijn behoud te danken heeft.

‘J.H. op den Velde’
Deelnemer aan het Verzet in de Zaanstreek
Auteurs Jan Hendrik Jan en Wijbrand Op den Velde

Na zijn pensionering, enkele jaren geleden, is de in onze kringen bekende psychiater Wijbrand Op den Velde met zijn twee oudere broers Jan en Hendrik Jan de levensloop en de verzetsdaden gaan vastleggen van hun in de oorlog gesneuvelde vader Jan Hendrik (Henk). Het in eigen beheer uitgegeven lijvige boekwerk is overzichtelijk ingedeeld en logisch opgebouwd. Het begint met de familiegeschiedenis en eindigt met het verzetswerk van vader Henk, uitmondend in het ‘einde van Henk’s levensloop en de bevrijding van Nederland’. En dan zijn we pas op blz 97. Daarna komt de vermelding van de geraadpleegde bronnen en een groot aantal bijlagen, waaronder een reeks telegrammen, rapporten, vermelding van de aan vader Henk verleende eerbewijzen en een 110 pagina’s lang verslag over de illegaliteit in de Zaanstreek. Een index van persoonsnamen ontbreekt niet. Al met al een zeer leesbaar historisch verslag. Een aanrader voor wie (nog) meer wil weten over het verzet in de regio Zaanstreek. Op internet lazen wij van Erik Schaap, auteur van het boek ‘Vrijgevochten’ over bovengenoemd boek: ‘In 2007 werkte ik aan Vrijgevochten, een boek over zes Zaanse verzetsmensen die van nationale importantie waren. In eerste instantie wilde ik aan het manuscript nog een zevende illegaal toevoegen, Zaandammer Jan Hendrik Op den Velde. Maar omdat de belevenissen van deze ‘Hein’, zoals zijn nom de plume luidde, als een rode draad door het oorlogsleven van enkele andere Zaanse verzetsprominenten kronkelden, bedeelde ik hem niet met een eigen hoofdstuk. Zijn verhaal werd verspreid over meerdere hoofdstukken en collega-idealisten. Een beetje knagen bleef het wel, want ook Op den Velde was van bovenregionaal en zelfs internationaal belang. Het gemis is nu rechtgezet, en meer dan dat. Afgelopen week kwam het boek J.H. Op den Velde. Deelnemer aan het Verzet in de Zaanstreek uit, het resultaat van een langlopend onderzoek door de drie zoons van de hoofdrolspeler. Het in alle opzichten stevige boek geeft een goed beeld van Op den Velde in zowel de vooroorlogse periode als na de bezetting van Nederland.

Klomp-Bizzprint, Amersfoort | ISBN 9789490959296 | 243 pagina’s (A4) | Paperback, rijk geïllustreerd (zwart-wit) | € 19,95 (+ zo nodig verzendkosten) | Voorradig in de Bruna filialen te Zaandam en te Wormerveer. Ook te bestellen via het e-mailadres w.opdenvelde@planet.nl

‘Van vrouwen, vrede en verzet’
Selma Meyer (1890 – 1941) en haar Holland Typing Office
Auteur Bart de Cort

Op de Joodse Begraafplaats Weissensee in Berlijn ligt het ongemarkeerde graf van de Nederlandse Selma Meyer. Dit als gevolg van haar activiteiten tegen het Derde Rijk. Omdat haar werken tegen nazi-Duitsland zich vóór mei 1940 afspeelden, bovendien nog buiten de gevestigde politieke partijen en organisaties, is zij totaal vergeten. Onterecht, zoals deze biografie aantoont. Meyer speelde een leidende rol in bijna alle organisaties, waar zij deel van uitmaakte en dat waren er veel. Haar uitsluitend met vrouwelijke werknemers ‘bemande’ vertaal- en vermenigvuldigingsbureau, het Holland Typing Office, was zowel zenuwcentrum, redactiebureau, vergaderplek, drukkerij en distributiecentrum voor de vele organisaties waar Meyer haar medewerking aan verleende. Jaren na haar overlijden wees de familie een voorstel af haar stoffelijke resten bij te zetten op de Eerebegraafplaats te Bloemendaal. De ‘eeuwige’ rust op een Joodse begraafplaats was voor de nabestaanden belangrijker dan de eer van Bloemendaal. Als de bijzetting wel was doorgegaan zou Selma Meyer naast Hannie Schaft de enige vrouw zijn die daar lag begraven.

De auteur, Bart de Cort (Tilburg, 1957) was van 1990 – 2006 in diverse functies werkzaam op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam. Hij vervaardigde artikelen, boeken en video’s, o.a. over de vooroorlogse Duitse immigratie in Nederland en de Verzetsgroep Gerretsen. In 2006 emigreerde hij naar Canada.

Uitgeverij Champlemy Pers, Amsterdam – pm.manasse@quicknet.nl | januari 2013 | ISBN 978.90.9567.03.4 | 88 pagina’s | Paperback, geïllustreerd met 16 foto’s zwart/wit, omslag in kleur | prijs € 11,90 | Bestellen: door overmaking van € 14,46 (incl. porto) op rekn. NL11ABNA0580777677 t.n.v. P.M. Manasse te Aerdenhout. SVP Gewenste afleveradres vermelden!
Contact auteur: bart.decort@gmail.com

‘Vom Karrengefängnis zur Jugendanstalt’
Auteur Bernhard Gelderblom
Taal: Duits

Bernhard Gelderblom schreef een aantal werken over de geschiedenis van zijn woonplaats Hameln, ondermeer over de geschiedenis van de Joodse inwoners in het 3e Rijk. Dit boek gaat over de in de oorlog beruchte Strafgevangenis, waar o.a. Nederlandse verzetsmensen waren opgesloten. Hierover hebt u kunnen lezen in onze Nieuwsbrief, b.v. in het herfstnummer van 2012.

Uitgeverij Jörg Mitzkat – www.mitzkat.de | december 2009 | ISBN 9783940751249 / 3940751243 | 104 pagina’s, geïllustreerd | prijs € 14,80

‘Plekken van verzet en pijn’
Herinneringen aan de oorlog
Auteur Diete Oudesluijs

Diedericke Maurina (Diete) Oudesluijs is historica, germaniste en neerlandica. Ze woont in Amersfoort en Berlijn. Als voorzitter van de Stichting Holländerei (www.hollaenderei.com) heeft ze aan een aantal boeken en films over de oorlog meegewerkt.

Veel mensen weten niet, wat er in de oorlog allemaal gebeurd is, en waar. Plekken van verzet en pijn wil die plekken en de bijbehorende geschiedenis – en de omgang met de herinneringen en het herdenken na de oorlog tot op de dag van vandaag – nog eens uitvoerig in kaart brengen. Het gaat daarbij voornamelijk om plekken in heel Nederland waar mensen gevangen hebben gezeten of zijn gedood, en plekken waar daaraan herinnerd wordt. De kampen en gevangenissen staan daarbij in het middelpunt. Daaraan vooraf gaat een korte inleiding over de oorlogsjaren en de infrastructuur die de bezetter voor het grootste gedeelte overnam en aanpaste.. Er zal een deel II verschijnen, waarin dezelfde zaken behandeld zullen worden, maar dan over Duitsland.

Nederossi, Amersfoort / Berlijn – www.nederossi.com | 2011 | ISBN-Nummer: 978.90.816731.1.2 | 278 pagina’s | hardback, formaat A4, ruim geïllustreerd | prijs € 24,00 en € 29,00 incl. verzendkosten. Voor leden KvV € 4,00 korting – SVP vermelden bij bestelling!

‘Een open zenuw’
Hoe wij ons de Tweede wereldoorlog herinneren
Redactie: Madelon de Keizer en Marije Plomp

Een open zenuw is een geschiedenis, niet zozeer van de oorlog, maar van het veranderende beeld van die oorlog gedurende de laatste 25 jaar. In 48 bijdragen – waarvan er 11 over de Japanse bezetting van Nederlands-Indië gaan – komen de belangrijkste nationale en internationale sociale en politieke ontwikkelingen aan bod die de Nederlandse herinnering aan de Tweede Wereldoorlog sinds 1989 hebben beïnvloed.

‘Weg van mijn moeder’
van Ellen ten Bruggencate

Op de crematie van Lies Verbeek ontmoet haar jongste dochter Puck een oude verzetskompaan van haar moeder. De vrouw onthult een aantal opzienbarende zaken over Lies, die tijdens de bezetting koerierster was voor Vrij Nederland en Trouw. Puck is ontdaan. Was dit haar kille zwijgende moeder, de hardwerkende kinderarts bij wie ze haar levenlang te vergeefs om aandacht smeekte? Wat wist ze eigenlijk van deze vrouw? Puck gaat op zoek naar antwoorden. Op zoek naar de vrouw die haar moeder was, op zoek naar de geheimen van haar eigen jeugd.

Uitgeverij Aspekt – www.uitgeverijaspekt.nl | ISBN 10.9059118480 | 179 pagina’s | prijs € 18,95 | Het boek is te bestellen via de reguliere boekhandel of rechtstreeks via de uitgeverij Aspekt, waarbij de verzending gratis is

‘Van bezet tot verzet’
Ds. P.H. Pellicaan in bezet Nijkerk
Auteur: Willy Klok

Dominee Pellicaan was van 31 oktober 1943 tot 30 november 1946 predikant van de Gereformeerde Kruiskerk van Nijkerk. Hij heeft actief in het verzet gezeten en was betrokken bij diverse acties van de ondergrondse. Meest bekend is de overval op het gemeentehuis, waar het bevolkingsregister meegenomen werd. Na de oorlog heeft ds. Pellicaan een korte, bescheiden weergave geschreven van zijn verzetsactiviteiten. Toch heeft het indruk gemaakt en heeft hij bij velen in Nijkerk goede herinneringen achtergelaten. In 1951 is hij met zijn gezin vanuit Maassluis geëmigreerd naar Brisbane in Australië en hij overleed in 1998 in Perth. Willy Klok-van Dasselaar schrijft onder haar getrouwde naam.

‘Tranen op de aardappel’
Auteur: Co van Tongeren

In dit boek wordt de biografie van twee families – de een katholiek, de ander ongelovig en socialistisch – beschreven als een stuk sociale geschiedenis. De holocaust, de oorlogs- en naoorlogse jaren nemen hier een belangrijke plaats in. De Tweede Wereldoorlog is eveneens van grote invloed geweest op het gezin van de schrijver. Hij hoopt een interessant relaas te hebben geschreven.

‘Onder de klok’
Georganiseerde hulp aan Joodse kinderen
Auteur: Bert Jan Flim

Flim legt uit hoe een eerste team kinderen onder de ogen van de Duitsers wegsmokkelde uit de ‘crèche’, de wachtkamer van de dood tegenover de Hollandse Schouwburg. Anderen – meest studentes – namen de kinderen over ‘onder de klok’ op het station en brachten hen per trein naar zusterorganisaties in de provincie. Daar stond – alweer onder de klok – een derde team klaar om de kinderen naar pleeggezinnen te brengen. Rondom de pleeggezinnen werd een beschermende cocon gebouwd, een maatschappelijke beschermlaag waar soms hele dorpen bij betrokken waren. Meerdere kinderwerkers betaalden voor dit verzetswerk met hun leven. Sommigen raakten beschadigd in Duitse gevangenschap. Maar zij die het overleefden beschouwden het als het belangrijkste wat ze ooit deden.

De Groningse historicus Bert Jan Flim is dé kenner van de Joodse onderduik. In 1995 promoveerde hij op de geschiedenis ervan. In Onder de klok schetst Flim op basis van honderden gesprekken met verzetsstrijders en onderduikers een nagenoeg compleet beeld van hoe het kinderwerk plaatsvond.

‘In see fan stilte’
Auteur: Vercors (Jean Bruller) uit het Frans vertaald door Piter Boersma, in het Fries vertaald door Piter van der Veen

Midden in de Tweede Wereldoorlog verscheen de verzetsnovelle Le silence de la mer, (1942), geschreven door Vercors, schuilnaam van de Fransman Jean Bruller (1902-1991). Een Duitse officier is ingekwartierd bij een oudere Fransman en zijn jonge neef. De officier droomt van het rijke Duitse muzikale verleden tegenover het rijke literaire verleden van Frankrijk. Wat als die landen nu eens hun krachten zouden bundelen? De Fransman en zijn neef zeggen niets terug als hij hen zijn dromen vertelt, dat is hun vorm van verzet. Dan gebeurt er iets wat de officier volledig van de wijs brengt.

Dit aangrijpende verhaal, dat te boek staat als dé novelle van de Tweede Wereldoorlog, is al in heel veel talen vertaald en noch steeds actueel. Piter van der Veen, zoon van het vroeger in Friesland zeer bekende toneelduo Barend en Martsje en van huis uit bekend met verzetsactiviteiten, maakte deze eerste Friese vertaling – rijk van taal, raak en sterk, een wereld aan gedachten in een kamer van stilte.

Uitgeverij Elikser – www.elikser.nl | juli 2012 | ISBN 978.90.8566.023.1 | 206 pagina’s | prijs € 18,50

‘Lodo, voor God, Nederland en Oranje’
Auteur: Han Korting

Lodo van Hamel (1915 – 1941) was de eerste, in Londen opgeleide, geheime agent in bezet Nederland. Oud-conrector en onderzoeker Han Korting uit Santpoort-Noord heeft een indrukwekkend boek over hem geschreven. Het boek beschrijft het leven van de marineofficier Lodo van Hamel, zijn optreden tijdens de Meidagen van 1940 en zijn heldhaftige gedrag in Duinkerken. Daarna vraagt de Nederlandse regering in Londen hem om als eerste geheim agent in bezet Nederland een radionetwerk op te bouwen. Nadat zijn missie geslaagd is, loopt zijn terugkeer naar Engeland op dramatische wijze verkeerd af: hij wordt gevangen genomen, ter dood veroordeeld en gefusilleerd. Een belangrijk deel van het boek gaat over het optreden van zijn vader, prof. J.A. van Hamel, die zich tot het uiterste heeft ingespannen zijn zoon van de ondergang te redden. Toen dat mislukte, heeft hij er vervolgens naar gestreefd en is hij erin geslaagd om voor zijn zoon een plaats te verwerven onder de helden van het vaderland.

‘Mitswa en Christenplicht’
Bescheiden helden uit de illegaliteit
Auteurs: Max Léons & Arnold Douwes/ Gert Jan de Vries

Max Léons (schuilnaam Nico) en Arnold Douwes zorgden ervoor dat honderden Joden, verzetsmensen en andere onderduikers uit handen van de Duitsers bleven door hen onder te brengen in Nieuwlande of omliggende dorpen. Douwes hield een dagboek bij waarin hij schreef over zijn belevenissen tijdens de periode dat hij verantwoordelijk was voor de onderduikorganisatie van Johannes Post. Het boek is geschreven door Max Léons vanuit een ik-perspectief. De neerlandicus Gert Jan de Vries heeft hem geholpen om zijn herinneringen goed op te schrijven. Ook hebben zij samen de fragmenten van het oorlogsdagboek van Douwes (die in 1999 overleden is) gecorrigeerd om er zo een lopend verhaal van te maken.

‘Haar leven was strijd’

Gusta Olivier-Vonk bewerkte de door haar schoonmoeder Coba Veltman (1901 – 1976) nagelaten rommelige berg papieren, die een boek over haar leven had moeten worden. Omdat niet alle feiten duidelijk te achterhalen waren, heeft zij zich beperkt tot voornamelijk de oorlogsperiode. Coba Veltman was een militante communist en antifascist, maakte deel uit van het verzet en overleefde kamp Ravensbrück. Medegevangene Aat Breur maakte ter plekke onder andere de portrettekening van Coba op de omslag van dit boek.

“Jij”
Mijn kindertijd en de Tweede Wereldoorlog
Auteur Gusta Olivier-Vonk

Gusta Olivier-Vonk (1929) vertelt in dit boekje over haar eigen jeugd. De Spaanse Burgeroorlog tot en met de periode vlak na de Tweede Wereldoorlog, het begin van de Koude Oorlog, het komt allemaal voorbij, gezien door de ogen van een kind. Zij groeit op in een links, progressief gezin. In de oorlog brengt zij, jong als ze is, onder andere De Waarheid rond. De vertelling eindigt met het moment dat zij van school afgaat. De laatste zin van het boekje luidt: Maar de strijd tegen fascisme en racisme bleek voor mij en massa’s anderen tot de dag van vandaag te moeten doorgaan.

Uitgegeven in eigen beheer: F & N Eigen Beheer, Amsterdam | eerste druk 2009, tweede druk 2011 | 84 pagina’s | paperback, met foto’s, omslag: Gusta in 1944 | Prijs: € 5,00 incl. verzendkosten te bestellen via oliviervonk@hotmail.com

‘Jodenjacht’
De onthutsende rol van de Nederlandse politie in de Tweede Wereldoorlog
Auteur: Ad van Liempt, in samenwerking met archivaris Jan Kompagnie.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het opsporen en arresteren van ondergedoken joden in Nederland voor een belangrijk deel het werk van de Nederlandse politie. Veel rechercheurs deden dit werk met grote overtuiging en volledige inzet, zo blijkt uit nieuw en baanbrekend historisch onderzoek. Bestudering van de strafdossiers van meer dan 250 politieagenten die zich met het arresteren van joden hebben beziggehouden, leidde tot uitgesproken schokkende resultaten. Binnen de Nederlandse politie bleken groepen actief die alle trekken hadden van een criminele organisatie. De betrokken agenten mishandelden, stalen, roofden, en verkrachtten. En bovenal: ze joegen vele duizenden joden de kampen en de dood in.
Jodenjacht kwam tot stand in samenwerking met het Nationaal Archief, onder eindredactie van archivaris Jan Kompagnie en journalist en programmamaker Ad van Liempt.

‘Oorlog & zwijgen’
Kinderen van verzetsmensen vertellen
Auteur: Roger Rutten, 2011

Dit is het derde boek van de Genkse auteur (69) over het Belgische verzet. Hij richtte zich op de Belgisch Limburgse mijnstreek en de Maaskant. Het VNV – Vlaanderens grootste nationalistische partij – koos tijdens WOII voluit voor het nationaal socialisme: de Vlamingen voelden zich jarenlang achtergesteld bij de Walen en zagen nu hun kans (zie Hugo Claus: “Het verdriet van België). Het ‘zwijgen’ was er aan twee kanten: vader en moeder zwegen als zij terugkeerden, maar ook de ‘fouten’ en hun familie zwegen over hun daden. De auteur zocht de kinderen en nabestaanden van verzetsmensen op. Het boek gaat meer over de ouders dan over de kinderen. Het gaat veel over feiten en doet waarheidsvinding naar de ouders. Toch kan lezing ook voor KvV’ers de moeite waard zijn omdat een aantal kampen met name wordt genoemd en men hieruit wellicht nog informatie kan halen. Genoemd worden Breendonk, Mauthausen, Ravensbrück, Buchenwald, Dora, Harzungen, Wolfsleben, Ellrich, Bergen-Belsen, Belzig, Sachsenhausen, Köpenich.

Bij de kinderen van … is er naast trots ook het gemis van een warme vader of moeder. In één gezin konden voorts verschillende belevingen bestaan van het verzetsverleden van de ouders. Le Soir: ‘- in Vlaanderen is meer begrip voor collaborateurs dan respect voor verzetshelden’. Ook de Vlaamse ‘kinderen van …’ klagen over te weinig financiële steun van de rijksoverheid. En zij gaan op zoek naar degenen die destijds hun ouders hebben aangegeven. Maar er zijn ook lichtpunten: er wordt nu eindelijk wat meer gepraat. Kinderen van verzetsmensen en overlevenden van de kampen willen ‘het ongelooflijke geloofwaardig maken’. Sommigen doen dat door rondleidingen, anderen geven lessen op scholen. Een zoon van een omgekomen verzetsman zegt: ‘ik hou van dit land, ondanks al zijn stommiteiten’.

‘De ramp in de Lübecker bocht’
Nederlanders bij het einde van Neuengamme
Auteur S.P. Geertsema

Vijf dagen voor de Duitse capitulatie in mei 1945 torpedeerden Britse piloten in de Lübeckerbocht het passagiersschip Cap Arcona en het vrachtschip Thielbek. De piloten leefden in de veronderstelling dat ze Duitse troepentransportschepen aanvielen. Aan boord van beide vaartuigen bevonden zich echter gevangenen uit het concentratiekamp Neuengamme. De gevangenen zaten op deze schepen op bevel van Himmler, met de bedoeling ze te transporteren naar Noorwegen, dat nog bezet gebied was. 7000 tot 8000 mensen kwamen om het leven, in laaiend vuur of ijskoud water. Onder hen ruim 300 Nederlanders. Een prangende vraag was, waarom hoge Britse officieren, die wisten wie er aan boord waren, het bombardement niet afbliezen. De Ramp in de Lübeckerbocht gaat in op de toedracht en reconstrueert aan de hand van getuigenverklaringen, rapporten en andere bronnen wat er precies gebeurde op die namiddag van 3 mei 1945.

Uitgeverij Boom | april 2011 | ISBN 948 94 6105 272 8 | 432 pagina’s | prijs € 29,90

‘Rondom de stilte’
Herdenkingscultuur in Nederland
Auteur Rob van Ginkel

Er verstrijkt in Nederland vrijwel geen dag zonder een aan de Tweede Wereldoorlog gewijde herdenkingsbijeenkomst en geen week zonder onthulling van een dito gedenkteken. Ne een periode van verminderde belangstelling heeft de openbare herinnering sinds de jaren tachtig een onmiskenbare comeback gemaakt. Vanuit een veelzijdig perspectief analyseert Rob van Ginkel de wording, continuïteit en verandering van de rituelen, symbolen en gewoonten waarmee oorlog, bezetting en bevrijding in herinnering worden geroepen.

Rob van Ginkel is cultureel antropoloog en als universitair hoofddocent verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Voor zijn onderzoek naar de Nederlandse herdenkingscultuur was hij als onderzoeker gedetacheerd bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.

Uitgeverij Bert Bakker | februari 2011 | ISBN 9789035134409 | 844 pagina’s + 2 fotokaternen | prijs € 29,95

‘Jouw hart sta ik nooit meer af”
De oorlogsliefde van Jans en Martha, 1937 – 1945
Auteur Wil Legemaat

Dit boek vertelt het waargebeurde en aangrijpende verhaal van Jans Zwinderman en Martha Hoven, twee jonge mensen uit het Drentse Gieten, die een mooie liefdesrelatie ontwikkelen in een moeilijke tijd: de jaren voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Twee geliefden die niets anders willen dan samen een toekomst opbouwen. De mobilisatie en de oorlog doorkruisen en belemmeren hun idealen echter in toenemende mate. Halverwege de oorlog trouwen zij. Jans gaat gesteund door Martha in het verzet. Als de bevrijding al in zicht lijkt, in januari 1945, wordt Jans gearresteerd. Na twee zware maanden in het huis van bewaring in Assen gaat hij op transport naar concentratiekamp Neuengamme en vandaar naar andere kampen. In 2 mei wordt hij, ziek en uitgeput, door de Amerikanen bevrijd uit het gruwelijke kamp Wöbbelin. Twee weken later overlijdt hij in het Duitse Lübtheen in een noodhospitaal. Het zal anderhalf jaar duren voor Martha bericht krijgt van zijn overlijden. Hun in juli 1945 geboren dochtertje Alie zal haar vader nooit kennen. Het verhaal is gebaseerd op de honderden brieven die Jans en Martha elkaar geschreven hebben en op tientallen authentieke documenten en ooggetuigenverslagen.
Dochter Alie is nu lid van de KvV.

Uitgeverij Noordboek | 2011 | ISBN 978 90 330 0952 5 | 400 pagina’s | zeer rijk geïllustreerd met authentiek materiaal

‘Van kwaad tot erger’
Verhalen achter de namen op de gedenksteen van Haren
Auteurs Wil Legemaat & Margriet Staal

Dit boek gaat over de Harener slachtoffers van het naziregime in WO II. Het boek wil het lot benoemen en het bestaan bevestigen van de zesenzestig mensen die hun leven verloren in deze oorlog, een oorlog waarin het van kwaad tot onvoorstelbaar erger ging. Zodat ook de generaties na ons weten wie zij waren en waarom hun namen op de gedenksteen staan. De verhalen zijn omlijst door een algemeen historisch kader.

‘Dienstausweis 1393’
Demjanjuk en het laatste grote naziproces
Bericht van een verslaggever
Auteur Wim Boevink

In München stond Ivan (John) Demjanjuk, volgens een vergeeld persoonsbewijs kampbewaker in het vernietigingskamp Sobibor, terecht voor medeplichtigheid aan de moord op 28.000 hoofdzakelijk Nederlandse Joden – aangevoerd vanuit Westerbork. Achttien maanden duurde het proces, verdeeld over tweeënnegentig zittingsdagen. Wim Boevink woonde ze allemaal bij, dag na dag, en deed ervan minutieus verslag voor zijn krant, het dagblad Trouw. Er waren lezers die onderweg klaagden dat het zo wel genoeg was, dat de aandacht voor het proces buitenmaats was. Anderen moedigden hem aan verder te gaan, ze waren aangegrepen door wat ze lazen. Wim Boevink ging door. Schreef Klein Verslag na Klein Verslag – zo heette zijn rubriek in Trouw. De journalistieke onderneming groeide uit tot een unieke weergave van een rechtsgang. Een bij vlagen wurgende reis door het duister, met de laatste nog levende daders en getuigen.

Jules Schelvis, Holocaustoverlevende, medeaanklager en auteur van het standaardwerk over Sobibor:

“Wim Boevink publiceerde zijn berichten onder de titel Klein Verslag. Ik zou ze willen kwalificeren als Klein Monument.”

Uitgeverij Verbum | juli 2011 | ISBN 9789074274579 | 272 pagina’s | paperback
bundeling berichten in Dagblad Trouw, juli 2011

‘In de voetsporen van Anne Frank’
Een herinneringstocht langs Frankfurt am Main, Aken, Amsterdam, Kamp Westerbork, Auschwitz-Birkenau en Bergen-Belsen
Auteur Ronald Wilfred Jansen

Ronald Jansen (Hoogeveen) bezocht haar woonadressen in Frankfurt am Main, Aken en Amsterdam, haar onderduikadres Het Achterhuis in Amsterdam en de concentratiekampen Westerbork, Auschwitz-Birkenau en Bergen-Belsen waar Anne Frank gevangen heeft gezeten.
Zijn boek beschrijft welke sporen in het (stedelijke) landschap in onze tijd nog herinneren aan de fysieke leefwereld van Anne Frank en is geïllustreerd met foto’s.

‘Dossier NN’
Auteur Don Bamberg

Er is een nieuwe, verbeterde uitgave van het boek Dossier NN van Don Bamberg gepresenteerd. Deze uit Den Haag afkomstige, nu 91-jarige man heeft maar liefst 11 concentratiekampen overleefd.
Don Bamberg is al in 1941 gearresteerd wegens spionage voor het verzet en alvorens hij zijn reis langs 11 kampen begon, heeft hij gevangen gezeten in het Oranjehotel te Scheveningen, en op de Weteringschans te Amsterdam waar hij moest verschijnen voor een militair tribunaal waar hij de doodstraf tegen zich hoorde eisen. Na een verblijf van 13 maanden dodencel, is hij overgebracht naar Kamp Amersfoort waar zijn verdere reis begon als Nacht und Nebelgevangene, wat zou betekenen een executie in etappen. Don Bamberg heeft de verschrikkingen overleefd van kampen als Buchenwald, Natzweiler, Dachau enz.
Vorig jaar kwam aan het licht dat de eerste uitgave van Dossier NN sterk was ingekort door de toenmalige uitgever, reden voor Gert van Dompseler en Pieter Dekker van Stichting Oktober 44 om het boek opnieuw uit te geven, maar nu in zijn totaliteit, aangevuld met feiten die pas bekend werden na de eerste uitgave, en een kort verhaal van Don Bamberg n.a.v. zijn terugkeer naar Engerhafe een Aussenlager van Neuengamme in 1991. Tevens zijn er korte beschrijvingen opgenomen van de desbetreffende kampen waar Don Bamberg heeft verbleven.

Don Bamberg is een bijzondere persoonlijkheid die behalve zijn verhaal ook een waarschuwing meegeeft voor alle generaties. “Het overleven van de concentratiekampen heeft ons hoe dan ook allen een schuldgevoel meegegeven, maar ook legt zij ons verplichtingen op. Een van deze verplichtingen is om alle systemen of stromingen die het leven en de vrijheid van ons en allen die ons dierbaar zijn kunnen bedreigen, aan de kaak te stellen, te bestrijden en zo mogelijk te helpen vernietigen.”

Uitgeverij Gert van Dompseler en Pieter Dekker | ISBN 978.94.9108801.8 | prijs: € 22,50 | Bestellen via: info@oktober44.nl

‘Een mythe aan scherven’
een onderzoek naar de tactische gevechtsomstandigheden van mei 1940 op het Nederlandse strijdtoneel
Auteur Peter Kruit

De Duitsers hebben in mei 1940 meer Nederlandse militairen verwond dan we tot nu toe dachten, blijkt uit het boek Een mythe aan Scherven, dat 12 december j.l. verscheen. Schrijver Peter Kruit vertelt aan dagbladjournalist Caspar Naber hierover. Volgens bronnen zijn er minstens 7000 militairen gewond geraakt, wellicht zo’n 7200. Tot nu toe werd gedacht dat het er ongeveer 2700 waren. De lichtgewonden zijn bij die 2700 niet meegeteld. De registratie van gewonden was destijds sowieso slecht. De nieuwe getallen zijn gebaseerd op gegevens van het Rode Kruis, dat wèl alle gegevens kreeg. Deze zaten in ondergestofte mappen in het archief. Deze zijn naar het Nederlands Instituut voor Militaire Historie in Den Haag gebracht, waar ik tijdens mijn studie Militaire geschiedenis terechtkwam.

De nieuwe cijfers kloppen ook met de wereldwijd gehanteerde formule voor berekening van het aantal slachtoffers in oorlogen. Die verhouding is één dode op vier gewonden. Aan Nederlandse kant zijn overigens twee keer meer gewonden gevallen door kogels dan door granaatscherven. Dit betekent dat ze niet gewond raakten door Duitse artillerie, zoals werd gedacht, maar door infanteristen die de Nederlandse stellingen binnendrongen. Een andere verrassende ontdekking is dat veel militairen geleden blijken te hebben aan gevechtsuitputting, iets wat nog niet was vastgesteld.

De juistheid van bovenstaande, ingekorte gegevens uit de mond van Peter Kruit zijn voor verantwoording van hemzelf, de schrijver van het artikel en de krant. Wij hebben e.e.a. zo juist mogelijk weergegeven. (Bron: AD Haagsche Courant, 12 december 2008)

Uitgeverij Aspekt B.V. | november 2008 | EAN 9789059116818 | 156 pagina’s | paperback

‘De Grote Tazelaar’
Auteur drs. Victor Laurentius

Het spannende verhaal van de vergeten Haagse verzetsheld Peter Tazelaar is vastgelegd in een boek, dat op 5 mei 2009 verschenen is. “De Grote Tazelaar” met als titeltoevoeging “Ridder & Rebel” beschrijft de oorlogsjaren van de onderbelichte verzetsman die de inspiratiebron vormde voor de film Soldaat van Oranje, waarin Jeroen Krabbé Tazelaar vertolkt. Op een koude nacht in 1941 liep de 21-jarige Tazelaar met pistool in de hand vanuit zee het Scheveningse strand op. Hij begon een levensgevaarlijk avontuur. Hij was verzetsman, Engelandvaarder, spion, commando, brandweerman en adjudant van Koningin Wilhelmina. Voor zijn moedige optreden verdiende hij de hoogste militaire onderscheiding, de Militaire Willemsorde. In werkelijkheid was hij een bescheiden mens, de verzetscompagnon van Erik Hazelhoff Roelfzema. Het is de ellende van de oorlog die in het boek voortdurend op de loer ligt en waardoor je als lezer ervan doordrongen blijft dat het geen avonturenboek is dat je leest, maar een waar gebeurde geschiedenis. Tazelaar overleed in 1993. De gemeente Den Haag had in onze ogen er goed aan gedaan ook naar hem een straat te vernoemen in de in februari ingewijde nieuwe Verzetsheldenbuurt in Leidschenveen, aan de voorwaarde dat de vernoemde persoon minstens 10 jaar moet zijn overleden, was immers voldaan.
(Bron: Kleine Posthoorn, 080509 en eigen onderzoek op internet)

2009 | ISBN 9789080885820 | 224 pagina’s | gebonden | prijs € 35,00
Het boek is niet in de boekhandel verkrijgbaar, maar te bestellen via www.petertazelaar.nl

‘De oorlog van Bastiaans’
De LSD-behandeling van het kampensyndroom
auteur: Bram Enning

Vooral van oorlogsslachtoffers kreeg psychiater Bastiaans (1917 – 1997) bij leven veel bewondering. Een nieuwe studie laat zien dat hij daar niet bij gebaat was. Ook van zijn aanpak bleef weinig over. Velen zullen hem nog kennen, de enigszins logge, vaak in driedelig pak gestoken, zwaar bebrilde psychiater Jan Bastiaans. In de jaren zeventig en tachtig genoot hij landelijke faam als de autoriteit op het gebied van de behandeling van oorlogsslachtoffers.
Zo begint een zeer interessant artikel in NRC / Handelsblad over het pas verschenen proefschrift van psycholoog Bram Enning. Titel: De oorlog van Bastiaans. Ondertitel: De LSD-behandeling van het kampsyndroom. Het boek is geen biografie, maar een gedegen en zeer leesbare monografie over professor Bastiaans’ werk en de context waarin hij dat verrichtte. Het krantenartikel zegt verder: Toch is de postume reputatie van de Leidse psychiater niet gunstig. Zijn carrière kende een roemloos einde en wat er sindsdien nog over hem bekend is geworden, is niet vleiend. Het proefschrift draagt verder bij aan de ontluistering. Bram Enning: De oorlog van Bastiaans. De LSD-behandeling van het kampsyndroom.
(Bron: NRC/Handelsblad, 10/4/9)

Uitgeverij Augustus | 2009 | ISBN 9789045701998 | 350 pagina’s | prijs: € 24,90

‘Fernandes, een vergeten Vlaardingse Geus’
Auteur Siebe Idzinga

Foto Vinny Taylor: Siebe Idzinga met portret van Bram Fernandes

Een klein boekje van 44 pagina’s is het resultaat en het verslag van volhardend en succesvol speurwerk van Siebe Idzinga. Wat blijkt hieruit? Dat de in 1906 in Suriname geboren joodse Abraham Samuel Fernandes inderdaad lid was van het Geuzenverzet in de Tweede Wereldoorlog. Zo staat het in ‘De Doodenboeken’ in het Oranjehotel in Scheveningen. Hij overleed op 3 of 4 maart 1941 aan de gevolgen van marteling en rust nu op het Nederlands Ereveld Loenen. Een reden dat zijn naam en daden zolang in de vergetelheid zijn geweest kan zijn, dat zijn angstige weduwe met haar beide dochters Paula en Jetty direct nadat zij van zijn overlijden op de hoogte was gebracht, uit Vlaardingen is weggevlucht om er nimmer meer terug te keren. Bij het onderzoek vond de heer Idsinga ook tekenen dat zijzelf tevens bij het verzet betrokken was.
In verschillende documenten wordt vermeld, dat Fernandes bij het Geuzenverzet betrokken was. Zijn rol bij de Geuzen, de reden van zijn arrestatie en van de martelingen zijn vooralsnog niet bekend. Hij is, weliswaar zonder ‘proces’, negen dagen eerder om het leven gebracht dan de Geuzen die op 13 maart 1941 op de Waalsdorpervlakte zijn gefusilleerd. Fernandes was de eerste Vlaardinger en de eerste Vlaardingse Geus die door de Duitsers is vermoord. Bij de Geuzenherdenking dit jaar (2009) is hij eindelijk met name genoemd en heeft hij de eer gekregen die hem toekwam, in aanwezigheid van zijn dochters, Paula is lid van onze vereniging.

… zij waren achttien in getal. (Of eigenlijk toch negentien?) Zo luiden de laatste regels van dit heldere boekje, voorzien van talrijke foto’s van ondermeer documenten. U kunt het voor slechts € 2,50 kunt kopen in de Vlaardingsche boekhandels en bij Streekmuseum Jan Anderson, Kethelweg 50 te Vlaardingen, welk museum het boek uitgaf als nr. 12 in de serie ‘Van ’t Oft naar ’t Oofd’.

‘Vergeven nee…Vergeten nooit’
geschreven in 1945 / 1946

Een heel bijzondere uitgave is dit, van gedichten die mevrouw Sedje Hémon (artiestennaam van Sedje Frank) vlak na de oorlog maakte over wat zij meemaakte in oorlogstijd en als gevolg daarvan ook kort hierna. Zij werd geboren te Rotterdam op 12 april 1923. Tot aan haar recente overlijden woonde zij in Den Haag. Zij overleed op 8 februari 2011 en is aldaar begraven, op Begraafplaats Westduin. Sedje Hémon was een veelzijdig en boeiend mens: violiste, componiste, muziekpedagoog, fotografe, beeldend kunstenaar, zij ontwikkelde een bekend geworden methode om de panfluit te bespelen evenals een bewegingsleer om RSI-problemen te bestrijden.
Zij vertelt in de inleiding van haar boek, dat zij tot eind april 1944 in het verzet heeft gezeten. Na haar arrestatie zat zij in gevangenissen en 4 concentratiekampen. Na de bevrijding bracht zij vele jaren in ziekenhuizen door.

De gepubliceerde teksten heeft mevrouw Hémon in 2007 teruggevonden en zij besloot ze uit te geven, als waarschuwing. Zij zegt in haar inleiding: “Omdat ik zelf geleden heb wil ik – indien mogelijk – voorkomen dat dit bij anderen gebeurt.” En zij eindigt de inleiding met deze woorden: “Mijn grootste wens is een halt toe te roepen aan dergelijke gruwelijke situaties en iedereen aan het denken en aan het werk te zetten omdat dit nooit meer mag voorkomen. Dan is het doel van deze publicatie bereikt.” Ja, en dit is tenslotte ook een van de doelen van onze vereniging. Daar sluiten wij ons dus graag bij aan.
Twee regels maar uit het gedicht ‘Droevige bomen’ geven prachtig de sfeer weer van de bundel, al getuigt deze ook van moed en optimisme:

De bomen huilen van verdriet
De blaadjes vallen keer op keer.

En ‘Bevrijd uit een concentratiekamp’ eindigt met een prangende vraag in hoofdletters:
WIJ HEBBEN GELEDEN!!!
WAT TROK U HET ZICH AAN???

Uitgeverij Artinteraction | 2008 | ISBN / EAN 978 90 75080 54 4 | 59 pagina’s | Prijs: € 14,70 incl. verzendkosten. Vooruit te betalen op Postbanknr. 7581137, t.n.v. Sedje Hémonstichting te Den Haag.

Tevens verkrijgbaar van Sedje Hémon: “Hoe behandel ik mijn doktoren”, waarin mevrouw Hémon persoonlijk ondervonden voorvallen beschrijft uit haar ziekenhuisperiode 1945 – 1975. Zij geeft hierin de tragiek zo mogelijk op humoristische wijze weer. Kunnen wij nog begrip opbrengen en ons verplaatsen in de destijds heersende situaties? Deze uitgave kost € 14,30, eveneens incl. verzendkosten.
Beide boeken te bestellen via de Sedje Hémon Stichting, Uitgeverij Artinteraction, Loosduinsekade 180, 2571 BW Den Haag.

‘Angst’
Antisemitisme in Polen na Auschwitz
Auteur Jan T. Gross

Het boek ‘Angst’ (Poolse titel: Strach, Oorspronkelijke titel: “Fear. Anti-semitism in Poland after Auschwitz) van Jan Gross is Boek van het Jaar in Polen geworden. Dit boek gaat over het anti-semitisme in Polen. Begin 2008 kwam de Poolse vertaling uit van het boek, de schrijver emigreerde in 1968 naar de Verenigde Staten. Gross is van origine een joods-Poolse socioloog. In 2001 schreef hij ‘Buren’ over een door Polen begane massamoord op joodse dorpsgenoten. Dit boek sloeg in als een bom. ‘Angst’ gaat over de pogrom van Kielce, in juli 1946, toen 37 joden werden vermoord door de lokale bevolking. Deze pogrom was extra schokkend omdat hij plaatsvond na de Holocaust. Tegen de verwachting in is ‘Angst’ vrij rustig ontvangen.” “Nu zijn de mensen er klaar voor,”zei Gross daar begin 2008 zelf over. En: “Het boek doet zijn werk.”
(Bron: NRC / Handelsblad, 19 december 2008)

Uitgeverij Znak | 29,49 zloty
Uitgeverij De Bezige Bij | 2007 | ISBN 9789023425557 | prijs € 29,90

‘Onbekende kinderen’
De laatste trein uit Westerbork
Auteur Daphne Meijer

Op 13 september 1944 vertrok het laatste transport uit Westerbork. Onder de 279 gedeporteerde joden waren 52 kinderen uit het kampweeshuis, tussen de 2 en 11 jaar oud. Hun ouders, merendeels uit Duitsland naar Nederland gevluchte joden, hadden hen bij niet-joden veilig ondergebracht, maar de kinderen werden verraden en opgepakt. Van de meeste onderduikertjes was de ware identiteit niet bekend. In Westerbork droegen zij een kaartje om de hals met ‘Unbekanntes Kind’ erop en als Ünbekannte Kinder” stonden ze op de transportlijst. Op 2 na overleefden deze kinderen de concentratiekampen Bergen-Belsen en Theresienstadt.
Journaliste Daphne Meijer begon in de jaren 90 een en ander rond deze groep kinderen uit te zoeken en de overlevende kinderen en hun ware namen op te sporen. Op 9 april 2000 vond in Nederland een reünie plaats door en voor de tot dan toe teruggevonden Onbekende Kinderen. Een aangrijpend boek, dat in 2001 is verschenen.

Mets & Schilt, Uitgevers & Disributeurs | 2001 | ISBN 90 5330 311 1 | harde kaft | prijs € 44,95

‘Oorlogsdrama van Kleykamp in boek vastgelegd’

Voor oudere Hagenaars is het nog steeds een begrip. De naam Kleykamp roept bij hen herinneringen op aan het bombardement op het gebouw tegenover het Vredespaleis in 1944, waarbij 61 doden vielen. De geschiedenis van de Koninklijke Kunstzaal Kleykamp is vestgelegd in het op 31 oktober 2008 verschenen boek ‘Kleykamp, de geschiedenis van een kunsthandel 1900 – 1968.’ Het eerste exemplaar van de uitgave werd in Museum Beelden aan Zee aan de Haagse burgemeester J.J. van Aartsen overhandigd.
In het boek, dat door verschillende auteurs is samengesteld, wordt uitgebreid aandacht besteed aan de oorlogsperiode. Dankzij het enorme succes van de kunstzaal was deze in 1916 naar een reusachtige villa tegenover het Vredespaleis verhuisd. Medio 1941 werd ‘Het Witte Huis’ door de Duitsers gevorderd voor het onderbrengen van het Centrale Bevolkingsregister. Op verzoek van het verzet, bij monde van verzetsman Louis d’Aulnis, voerden de geallieerden er op 11 april 1944 een precisiebombardement op uit. Daarmee werd het pand in één keer weggevaagd. De slachtoffers vielen, omdat het bombardement overdag moest worden uitgevoerd, wanneer de stalen archiefkasten openstonden. Een van de auteurs, Frits Boersma, gaat uitgebreid op deze zaak in. Hierbij komen vele aspecten en pijnlijke vragen aan de orde.
(Bron: o.a. AD Haagsche Courant, 01-11-2008)

Uitgeverij Waanders Uitgevers te Zwolle | ISBN 9789040084713 | prijs € 39,95

‘Leven in de schaduw van de Swastika’
Een ongelooflijk verhaal over overleving, moed en bescherming
Auteur Frieda E. Roos van Hessen

Uitgeverij Elikser zet in een persbericht boven de titel van dit boek: Indrukwekkend waargebeurd verhaal over ontsnapte Joodse operazangeres in Tweede Wereldoorlog. Het lijkt alsof alleen die zin al diverse romans bevat.
De schrijfster, Frieda Roos – van Hessen, nu over de negentig, woont sinds de oorlog in Amerika. Zij vertelt in het boek hoe zij tot acht keer toe aan de Duitsers wist te ontsnappen. De boodschap, in haar eigen woorden: “Het is mijn innige wens hiermee toekomstige generaties te waarschuwen tegen antisemitisme, in de hoop dat het gevaar ervan in de scholen onderwezen zal worden. Dit boek is geschreven als een waar verhaal van moed in plaats van wanhoop, en van bescherming temidden van ongelooflijke omstandigheden in de Tweede Wereldoorlog.” Frieda van Hessen was een vooraanstaande Nederlandse opera- en concertzangeres. Ze stond aan het begin van een glansrijke carrière toen de Duitsers Nederland binnenvielen en ze gedwongen werd onder te duiken. Deze energieke vrouw houdt nog regelmatig lezingen over haar ervaringen, verscheen in Steven Spielberg’s Shoah Project en in diverse tijdschriften. Haar boek is in 2006 in het Engels verschenen en in Amerika uitermate positief besproken.

‘Wie was Jack Speijer?’
Een onbekende gevangene uit Bergen-Belsen
Auteurs Sophie Aalders en Rachel Speijer

Een map met dertig dicht beschreven vellen papier, daterend uit het eerst jaar na de oorlog. Of haar vader ooit de bedoeling heeft gehad zijn relaas te publiceren, weet zijn dochter Rachel Speijer niet. Tot voor enkele jaren wist ze zelfs niet eens van het bestaan ervan. Het manuscript bevatte de oorlogsherinneringen van Jack Speijer, een joodse Amsterdamse marktkoopman, die met zijn vrouw en jonge dochtertje de kampen overleefde. Vught, Amersfoort, Westerbork en Bergen-Belsen, met als afsluiting een woedende aanklacht tegen de moordenaars van vrijwel zijn gehele familie en die van zijn echtgenote. Het is ook het verhaal van een getraumatiseerd gezin, dat bij terugkeer in Amsterdam weer een normaal leven poogt op te bouwen. Dat deel van de geschiedenis wordt verteld in twee lange gesprekken, die Sophie Aalders voerde met de jongste van de drie dochters, de nu 55 – jarige Rachel. “En altijd was daar het stroeve contact met haar ouders, waarin tot hun beider dood de oorlogsherinneringen domineerden, onuigesproken maar nooit afwezig.”

Uitgeverij Verbum | ISBN 9789074274111 | prijs € 12,50

‘Antisemitisme in zijn hedendaagse variaties’
Auteur Philo Bregstein Laudy

Het internationale terrorisme, de veiligheidssituatie in het Midden-Oosten, de tendens naar politiek rechts in Europa, de weerzin tegen de zakentycoons in Rusland, het Israëlisch – Palestijnse conflict, de integratie van immigranten in Nederland en elders. Al deze verschillende onderwerpen hebben tenminste één ding gemeen: het spook van het antisemitisme komt erbij om de hoek kijken. Er zijn maar weinig denkers die zo precies en bezonnen met dit onderwerp omgaan als de Nederlandse schrijver en filmer Philo Bregstein.
In dit boek zijn de voornaamste geschriften van Bregstein over antisemitisme bewerkt en gebundeld. Het opent met een lang essay, ‘Over nieuw en oud antisemitisme’, dat Bregstein speciaal voor deze bundel schreef.
(Bron: VBV Nieuws – lente 2008)

Uitgeverij Mets en Schilt – www.metsenschilt.com | ISBN 978 90 5330 517 1 | Prijs € 19.90

‘Nazi-Duitsland en de joden’
Deel I: De jaren van vervolging 1933 – 1939
Deel II: De jaren van vervolging 1939 – 1945
Saul Friedlander

Met het tweede deel van ‘Nazi-Duitsland en de joden’ heeft de wereldberoemde Saul Friedländer zijn magnum opus over de vervolging en de vernietiging van de joden in het door de nazi’s bezette Europa voltooid. Samen met het eerste deel is het nu in één band verkrijgbaar.

Het boek verscheen eind 2007 en kreeg Vredesprijs van de Duitse Boekhandel 2007 en de Pulitzer prijs voor non-fictie 2008. Saul Friedländer werd in 1932 in Praag geboren in een joods gezin. Hij overleefde de oorlog onder een valse naam. Hij is wereldberoemd als historicus en nu ondermeer hoogleraar aan de Universiteit van Californië.

Uitgeverij Nieuw Amsterdam – www.nieuwamsterdam.nl | ISBN 9789078230038 | prijs € 59,95

‘Fotoboek WO2 in beeld’

Ter gelegenheid van de presentatie op 24 april 2008 van de Beeldbank WO2 is er een fotoboek verschenen, met ruim 180 afbeeldingen. Het fotoboek bevat verder een inleiding en informatieve bijschriften bij de foto’s. Het boek presenteert een selectie aansprekende en veelal onbekende beelden uit de Beeldbank WO2. Vele ervan zijn gemaakt door Nederlandse burgers en destijds in Nederland verblijvende Duitse militairen. Prinses Margriet en staatssecretaris Jet Bussemaker hebben de eerste examplaren van ‘WO2 in Beeld’ in ontvangst genomen.

Te bestellen via info@x-cago.com met vermelding van verzendgegevens. De prijs is € 14.95

‘Generaal H.G. Winkelman, standvastige strijder’
Een standvastig strijder
Auteur Teo van Middelkoop

Generaal Henri G. Winkelman is de enige opperbevelhebber van Land- en Zeemacht die het leger heeft gecommandeerd in oorlogs-tijd. Hoewel gepensioneerd, zag hij het als zijn taak om een nieuw krijgsplan te maken en de verhoudingen tussen de militaire en politieke top te verbeteren. Na de Duitse inval gaf hij op kalme wijze leiding aan de verdedigingsoperaties en gaf koningin en het angstige kabinet vastberaden advies. Met name door zijn toedoen heeft koningin Wilhelmina besloten naar Engeland te vertrekken, waardoor de Oranjedynastie niet in Duitse handen viel. Toen ook de regering het land had verlaten, werd hem het totale militaire en politieke gezag opgedragen. Na zware strijd zag hij zich gedwongen te capituleren om onnodig bloedvergieten te voorkomen. Winkelman is meer dan een capitulerend generaal. Geestelijk bleef hij staande en was een inspirerend voorbeeld doordat hij recht en democratie hoog in het vaandel had staan en voortdurend het Duitse gezag betwiste. Dit bracht hem vijf jaar in krijgsgevangenschap. Na de oorlog kreeg hij de hoogste koninklijke onderscheiding omgehangen.
In dit boek wordt een biografische schets van deze Nederlandse generaal gegeven. Het gaat over zijn privé en publiek optreden, als burger en militair. Op dit laatste ligt echter het accent. Sterke en zwakke kanten worden belicht, een kritische afweging wordt niet achterwege gelaten.

Voorheen Uitgeverij Aprilis bv – nu uitgeverij Kimabo | ISBN 90 5994 103 9 | 416 pagina’s | gebonden in harde band, formaat: 18 x 25 cm, 300 illustraties | prijs: € 29,95

‘Gevangen beeld’
levensverhaal van Piet Klaver, ondernemende gevangene in Hitler’s tuchthuis
Auteur Jos van der Wedden-Klaver

Piet Klaver liet in 1960 naast zijn autobedrijf in Alkmaar ook een indrukwekkend archief na, opgeborgen in twee ordners. Uit de inhoud blijkt dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog lid was van de Ordedienst, een verzetsgroep die zich voornamelijk richtte op handhaving van de orde nadat de bezetter zou zijn verdreven. Maar een deel van hen hield zich ook bezig met het verzamelen van gegevens over vliegvelden, havens en duikbootbases. Voor deze in kaart gebrachte objecten zochten zij mogelijkheden om ze naar Engeland over te brengen. Piet Klaver probeerde daartoe, samen met enkele anderen, een vliegtuig te stelen van de Duitsers, om gegevens en ook vluchters naar de overkant te helpen. Helaas gaat het mis. Hij wordt gearresteerd en belandt samen met 17 medestanders voor jaren in Hitlers gruwelijke gevangenissen.
Hoe doorstaat Piet deze tijd? Een gevangenis lijkt aanvankelijk redelijk veilig vergeleken met een concentratiekamp. Maar is dat ook zo? Hoe ontwikkelt zich het gevangeniswezen tijdens het bewind van Hitler? Het archief van Piet levert naast informatie ook veel vragen op. De nieuwsgierigheid van de schrijfster, dochter van Piet, is gewekt en via internet, archieven en bibliotheken vormt zich langzaam een beeld van de man die voor de oorlog al een ondernemer pur sang bleek; die in de crisisjaren een autobedrijf oprichtte waar hij het dealerschap van Dodge voor wist te verwerven en die alles kon repareren wat maar aan de mechanische automobielen van die tijd kapot kon gaan. Dat ondernemerschap legt hij niet af als hij gevangengenomen is. Het blijkt een levensreddende instelling, niet alleen voor hemzelf, maar ook voor zijn medegevangenen.
En hoe ondergaat zijn familie de oorlogsjaren? Uit de bewaard gebleven brieven van Piets broers en zus, die hij in de gevangenis ontvangt, is uit de eerste hand te lezen hoe de oorlog geleidelijk grip krijgt op hun bestaan. Je proeft de tijdsgeest waarbinnen de veranderingen onder Hitler mogelijk blijken, kortom, hoe het de familie vergaat in het Noord-Hollandse Opmeer, waar zij allen meewerken in het groot- gruttersbedrijf van hun vader Arie Klaver.
Komt er nog wat van Piets jonge autobedrijf terecht, nu hij tijdens de jaren van gevangenschap niet aan het roer kan staan van zijn onderneming? Hoe inspireert hij de mensen die er zijn blijven werken? En wat betekent het voor Piet om bij thuiskomst zijn bedrijf leeggeroofd terug te vinden?
Zestig jaar na dato komt de schrijfster in het bezit van het archief van haar vader. Daarmee begint haar zoektocht naar haar vaders verleden, dat op tal van momenten verrassende vondsten oplevert. Zo blijkt zijn gevangenis in Siegburg nog te bestaan en zelfs in werking te zijn. Ze gaat erheen en bezoekt zijn cel. Ze ontmoet daar een vrouw die haar vader gekend heeft tijdens de oorlog en spreekt mensen waarvan hun ouders deel hadden aan het verhaal dat ze over haar vader schrijft.

Auteur Jos van der Wedden-Klaver is het tweede kind in de reeks van negen nakomelingen van Piet. Zij is beeldend kunstenaar geworden en woont in Zaltbommel. In het bedrijf van Piet Klaver heeft inmiddels de derde generatie het stokje overgenomen.

‘Handhaven onder de nieuwe orde’
De politieke geschiedenis van de Rotterdamse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog
Auteur Frank van Riet

Handhaven onder de Nieuwe Orde is de eerste geschiedenis van de Rotterdamse politie in bezettingstijd, op basis van vele nieuwe bronnen en uniek beeldmateriaal. Dit boek gaat niet alleen over het korps als organisatie. Het gaat ook – op basis van meer dan honderd interviews – over de individuele politieman die zich in meer of mindere mate aanpaste. Het is naast een politieke geschiedenis van het korps ook een bijdrage tot de geschiedenis van de stad Rotterdam en tot de voortdurende discussie over het Nederlandse ambtenarenapparaat tijdens de bezetting. Zo komt aan de orde of de korpsleiding in de ban van de bezetters was, of de gelijkschakeling een succes was, welke rol het korps vervulde bij de jodenvervolging en of het korps na de bezetting voldoende gezuiverd is. Ook wordt aandacht besteed aan nationaalsocialistische organisaties die politietaken overnamen zoals de Landwacht, de Vrijwillige Hulppolitie en de Nederlandse SS. Terwijl elders overeenkomsten gesloten werden tussen de bezetter en verzetsorganisaties, gingen de in Rotterdam gestationeerde Duitse (politie)-instanties, geholpen door Nederlandse handlangers – onder wie de rechercheurs van de beruchte Groep 10 – steeds verder met het onderdrukken van de bevolking. Als gevolg hiervan werden ruim 17.500 gevangenen in de cellen van het hoofdbureau van politie opgesloten en stonden in de laatste maanden veel slachtoffers voor het executiepeloton.
Handhaven onder de Nieuwe Orde laat zien hoe een korps, onder leiding van een niet al te vooruit-strevende en milde korpschef, omgevormd werd tot een machtsmiddel van de bezetter.

Frank van Riet is ruim 23 jaar werkzaam als politiefunctionaris. Eerst bij de Gemeentepolitie Rotterdam en na de landelijke reorganisatie bij de politieregio Rotterdam-Rijnmond. Daarnaast verricht hij al jarenlang onderzoek naar de geschiedenis van de Nederlandse politie. Eind 1995 verscheen zijn eerste boek; T’ Uwen Dienst. De geschiedenis van de politie in Nederland vanaf de Middeleeuwen tot de Tweede Wereldoorlog. Daarna begon hij met een landelijk onderzoek, waarin het functioneren van de individuele politiefunctionaris tijdens de bezetting centraal moest staan. Al in een vroeg stadium kwam Van Riet tot de conclusie dat er juist van het Rotterdamse politiekorps nog maar zeer weinig bekend was. Daarom schoof hij het landelijk onderzoek ‘even’ opzij en ging verder met het bestuderen van de Rotterdamse situatie. Nadat hij de, vaak onbekende, resultaten van het onderzoek verwerkt had in een lijvig manuscript, kreeg Van Riet de vraag of hij op het onderzoek zou willen promoveren. Het besluit om van deze unieke gelegenheid gebruik te maken had tot gevolg dat eerst ontheffing verkregen moest worden van de opleidingseis, waarna het bestaande manuscript voor een groot gedeelte omgevormd werd tot een proefschrift. Na het doorlopen van de gehele procedure en het herschrijven, wat ruim vier jaar duurde, zal Van Riet op 23 april 2008 zijn proefschrift met de titel; Handhaven onder de Nieuwe Orde. De politieke geschiedenis van de Rotterdamse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de Universiteit van Amsterdam verdedigen.

Voorheen Uitgeverij Aprilis bv – nu uitgeverij Kimabo | ISBN 978 90 5994 193 9 | 816 pagina’s | gebonden in harde band, formaat: 17,5 x 24,6 cm met ca. 190 illustraties | prijs € 39,00

‘Nederlanders in Neuengamme’
De ervaringen van ruim 5500 Nederlanders in een Duits concentratiekamp, 1940-1945
Eindredactie dr. Judith Schuyf

Tussen 1941 en 1945 zijn ruim 5500 Nederlandse mannen en vrouwen weggevoerd naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme. De Duitsers stuurden mensen om uiteenlopende redenen naar het kamp. De meerderheid zat in het verzet (zoals de dichter Jan Campert), maar er waren daarnaast gijzelaars, mensen die als represaille gevangen waren genomen, joden, Jehova’s Getuigen en zwarthandelaren. Naarmate de oorlogssituatie benauwder werd voor het nazi-regime werd de situatie voor de gevangenen slechter. Er was vrijwel geen eten en drinken en de terreur van de kampbewakers nam grote vormen aan. Uiteindelijk keerde maar ongeveer tien procent van de gevangenen in 1945 terug naar Nederland. De geschiedenis van het kamp en de lotgevallen van de Nederlandse gevangenen worden nu voor het eerst gereconstrueerd aan de hand van foto’s en ooggetuigeverslagen. In grote lijnen schetst het boek de achtergrond van de gevangenen: wat was hun leeftijd, waar kwamen zij vandaan, waarom werden ze gearresteerd? Deze statistiek geeft voor het eerst een gefundeerd antwoord op veel vragen over de achtergrond van bij voorbeeld het verzet. Daarnaast wordt ook veel aandacht geschonken aan individuele geschiedenissen zodat de lezer een beeld krijgt van de onmogelijke keuzes waarvoor een mens zich gesteld ziet die zich tegen een vernietigingsmachine verzet.

Voorheen Uitgeverij Aprilis bv – nu uitgeverij Kimabo | ISBN 978 90 5994 051 2 | gebonden in harde band, formaat: 17,5 x 25 cm, 472 pagina’s met ca. 130 illustraties | € 29,00

‘Gevangen in het veen’
De geschiedenis van de Emslandkampen ; Vijftien vergeten concentratiekampen langs de Nederlandse grens
Auteur Pieter Alberts

Vlak over de grens, ter hoogte van de provincies Drenthe en Groningen, hebben vanaf 1933 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog vijftien concentratie-, en krijgsgevangenenkampen gelegen, de EMSLANDKAMPEN. Daar speelde zich, net als in de grote concentratiekampen, afschuwelijke taferelen af. Namen als Auschwitz en Dachau zijn een begrip geworden in Nederland, synoniem voor het grote leed van de oorlog, terwijl de nabij gelegen EMSLANDKAMPEN nauwelijks bekend zijn.
GEVANGENEN IN HET VEEN vertelt het verhaal van deze onbekende oorlogskampen. Het verhaal van de gevangenen, maar ook van omwonenden en van Nederlanders uit de grensstreek die direct of indirect met de kampen te maken kregen. De eerste, in 1933 gebouwde kampen, waren concentratiekampen voor de tegenstanders van het Hitler-regime. De gevangenen moesten als dwangarbeiders het veen ontginnen, zonder machines, slechts voorzien van een spade. Ze kregen nauwelijks te eten. De loodzware arbeid onder mensonterende omstandigheden kostte velen het leven. Vanaf 1939 werden de kampen gebruikt voor het opsluiten van krijgsgevangenen uit Polen, Frankrijk, Italië en Rusland. Met name de Russen werden er slecht behandeld; ze werden stelselmatig vermoord, verhongerd of kwamen om door epidemieën. Van de ruim 30.000 omgekomen gevangenen in de kampen waren er zeker 26.000 Russische krijgsgevangenen.

Auteur Pieter Alberts is op zoek gegaan naar de geschiedenis van deze vijftien kampen langs de grens. Van de meeste kampen is nauwelijks nog iets terug te vinden op enkele begraafplaatsen en grafmonumenten na. Slechts oude foto’s en door gevangenen gemaakte tekeningen herinneren ons nog aan dat gruwelijke verleden. Hier en daar een vergeten, oud trafohuisje, een toegangspoort of een verdwaalde barak.

Uitgeverij Noordboek | ISBN 90 3340 0541 7 | Alleen nog verkrijgbaar bij Plantage boekhandel Vermeer in Emmen (tel: 0591-642088)

‘Koude voeten’
Begenadigd tot levenslang ; Het relaas van een joodse scholier uit het Geuzenverzet
Bill Minco

Op de morgen van 7 februari 1941 werd Bill Minco, middelbaar scholier in Rotterdam, uit de klas gehaald en door de Grüne Polizei opgebracht. Enige tijd later, op 4 maart, werd Bill Minco tezamen met zeventien anderen in het Geuzenverzet ter door veroordeeld. Deze achttien verzetsstrijders zijn De achttien doden uit het beroemde boek van Jan Campert. Omdat hij minderjarig was, werd zijn straf omgezet in levenslange tuchthuisstraf. Daarmee begon voor hem een helse tocht langs Duitse tuchthuizen en concentratiekampen, waaruit hij op 30 april 1945 door de Amerikanen werd bevrijd.
In 1945 schreef Minco kort na zijn terugkeer zijn belevenissen en ervaringen op, die hier voor het eerst worden gepubliceerd. Minco vulde zijn manuscripten aan met een deel dat hij overdenkingen noemt: gedachten, beschouwingen, fragmenten, soms uit toespraken, soms uit lezingen voor scholieren.

Koude voeten leest als ‘een zelfverweer tegen de tijd’, zo karakteriseert Etty Mulder, voorzitter van de stichting Kunstenaarsverzet, het relaas in haar voorwoord” ‘Koude voeten is – het moet meteen gezegd – een van de indrukwekkendste en aangrijpendste egodocumenten in de Nederlandse oorlogsliteratuur’. Han van Gessel in De Volkskrant ‘ ….. een indrukwekkend document. De kracht zit in de eenvoud, een bijna genadeloos documentair versleg van vierenhalf jaar vernedering en lijden, opgeschreven zonder opsmuk of overdaad.‘ De Gooi en Eemlander

‘De strijd om de Februaristaking’
Annet Mooij

Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig. Dat deze woorden na de oorlog aan het wapen van Amsterdam zijn toegevoegd heeft de stad te danken aan de Februaristaking van 1941, een massaal protest van de Amsterdammers tegen de vervolging van hun joodse stadgenoten. Deze daad moest in de herinnering worden gekoesterd, maar binnen een paar tijd was de jaarlijkse herdenking de inzet geworden van een onverzoenlijke politieke strijd tussen de gemeente en de communisten. De verdeeldheid groeide in de jaren vijftig uit tot Amsterdams eigen Koude Oorlogje op het Jonas Daniël Meijerplein, waar de sfeer door de interne partijtwisten van de CPN nog verder werd verziekt. Dit boek reconstrueert de toenemende politieke polarisatie, de ruzies en het moeizame proces van eenwording daarna. Maar ook nadat de politieke strijdbijl was begraven, bleef de erfenis van de Februaristaking omstreden. Wat voor de één een roemrijke verzetsdaad bleef, die oproept tot waakzaamheid tegen rassenwaan en vreemdelingenhaat, was voor de ander hooguit neen moedig gebaar, dat niet mag verhullen dat de deportatie van de joden nergens zo efficiënt en soepel is verlopen als in Nederland.

Annet Mooij (1961) is een zelfstandig onderzoeker. Zij schreef onder andere De polsslag van de stad, 350 jaar academische geneeskunde in Amsterdam en Geen paniek, Aids in Nederland

‘De vernietiging van de Europese Joden’
3e editie
Auteur Raul Hilberg
Engelse titel: The Destruction of the European Jews

De derde en laatste versie van de driedelige studie over de rol van de Duitse bureaucratie bij de Holocaust is verschenen. Politicoloog Raul Hilberg heeft zijn magnum opus van ongeveer 3000 bladzijden tot aan zijn dood in augustus 2007 bijgewerkt. Citaat M. van Rossum: “Hilberg beschrijft het hele besluitingsproces in minutieus detail. Het voordeel van die detaillering is dat hij op overtuigende wijze duidelijk kan maken dat er nooit een groot plan is geweest, dat de plannen van de Duitsers zich stap voor stap ontwikkeld hebben.” (Uitspraak 1986.)
(bron Bericht NRC 9/5/8)

Uitgeverij Verbum – www.verbum.nl | 3e editie | prijs € 69.50

‘Vrijgevochten’
Zaans verzet in nationaal perspectief (1940 – 1945)
Auteur Erik Schaap

In de Zaanstreek is het verzet in de Tweede Wereldoorlog zeer vroeg en zeer actief geweest. Dit is na de oorlog weggezakt in de geschiedenis. Vrijgevochten is bedoeld om de verzetsstrijders van toen uit de vergetelheid te halen en aan de hand van hun verhalen de reikwijdte van het Zaanse verzet te tonen.

Uitgeverij Noord-Holland – www.uitgeverij-noord-holland.nl | mei 2008 | ISBN 978.90.78381.24.2 | prijs € 19,50

‘Oorlogsdagboek van Joseph Bukkens’
Aangevuld met nieuwe gegevens uit speurtochten langs diverse plaatsen en archieven.
Samenstelling: Adri C.A. Wijnen.

De auteur doet onderzoek naar het Englandspiel. Dit is een van de oorlogsgebeurtenissen die nog vele geheimen met zich draagt. Waarom wordt een (deel van een) archief pas in 2042 ontsloten?

Drukkerij Elka, Tilburg | 2002 | EAN 9789090157450 | 280 pagina’s, met illustraties | prijs € 15,00
Zie ook www.englandspiel.eu, te bestellen bij adri@englandspiel.eu

‘Ooggetuige’
De belevenissen van Ton Verstraaten van 1938 tot 1948

In het boek ‘Ooggetuige’ legden de broeders Jan (1950) en Peter (1960) Verstraaten de belevenissen van hun vader Anthonie (Ton) vast, die deze in verslagen heeft nagelaten.
Ton Verstraaten werd in 1917 geboren en na zijn overlijden in 2005 besloten zijn zoons de verslagen in boekvorm uit te brengen. Anthonie Verstraaten vertrok in 1938 naar het toenmalige Nederlandsch-Indië, in dienst van de Borsumij aldaar. Op 8 december 1941 werd hij onder de wapenen geroepen. Na de capitulatie van het Koninklijk Nederlandsch Indische Leger (KNIL) op 8 maart 1942, was hij 3 1/2 jaar krijgsgevangene van de Japanners. Hij werd van Soerabaya naar Singapore verscheept en daarna naar het Japanse eiland Kioe Shoe, waar hij 28 maanden verbleef. Eind 1945 kwam Ton weer in Indië aan, in Balikpapan. Daarna werd hij als dienstplichtig soldaat opgeroepen om tijdens de Bersiap te vechten. In 1948 keerde hij in Nederland terug.
NOOIT SPRAK TON OVER ZIJN ZWARE TIJD IN KRIJGSGEVANGENSCHAP.
In het boek zijn door Ton gemaakte tekeningen opgenomen.
(Bron: J. Verstraaten)

Uitgave Walburg Pers in Zutphen | oktober 2008 | ISBN: 978.90.5730.573.3 | prijs: € 24,95
Zie ook www.ooggetuigeverstraaten.nl

‘Kwesties van leven en dood’
Het nederlandse Rode Kruis in de Tweede Wereldoorlog
Auteur Regina Grüter

Wij moeten ons wel realiseren dat het Rode Kruis toen de oorlog uitbrak een organisatie was die officieel uitsluitend gericht was op militairen. Pas in de vierde conferentie van Geneve in 1949 is officieel vastgelegd dat de bescherming van burgers in oorlogstijd een doelstelling was. Dilemma’s, meebuigen, aanpassen en toegeven staat boven een onderdeel van hoofdstuk 3, helaas vormt dat de kern van hoe het bestuur zich grotendeels opstelde ten opzichte van de bezetter.
Eindelijk zijn door dit boek door de jaren heen ontstane ideeën gestaafd of juist ontkracht en na het lezen kan ik toch genuanceerder denken over de rol die het Nederlandse Rode Kruis (NRK) soms wel en soms niet heeft gespeeld in WO2. ‘In de eerste plaats kan het Rode Kruis door de traditionele verwevenheid met de overheid in zekere zin beschouwd worden als een semiambtelijk orgaan’, stelt Regina Grüter in haar nabeschouwing op pag. 463. Men hield zich er vast aan regeltjes, om het modern te zeggen. Toen dat niet meer altijd bleek te kunnen hadden velen in de leiding er moeite mee enige fantasie te betonen, mede omdat dit persoonlijk gevaar kon opleveren, maar enkelen deden zelfs veel meer dan van hen verwacht kon worden. Dat neemt niet weg dat het NRK veel meer had kunnen (en moreel gezien had moeten) doen voor de politieke gevangenen (waaronder verzetsstrijders) en Joden in de kampen in Duitsland. Wat het NRK overigens wel in redelijke mate heeft gedaan voor de gevangenen in de kampen in Nederland.
Conclusie: dit boek moest zeker geschreven worden en geeft een integer, goed gedocumenteerd (tijds)beeld geeft van wat er gebeurd is en hoe.

‘Het verleden, herdenken in het nu’
herbezinning op 4 en 5 mei en 15 augustus
Auteur: Thijs van Vlijmen m.m.v. Laurens van Aggelen.

In ‘Het verleden herdenken in het nu’ tekent Van Vlijmen op welke vernietigende werking globalisering heeft op onze maatschappij. Hoe egoïsme, egocentrisme en materialisme de wortels zijn geworden van nieuwe conflicten die tot nieuwe brandhaarden leiden. Maar ook tot de rigoureuze afbreuk van de verzorgingsstaat die we na de oorlog nog zo mochten koesteren. “Onze huidige ‘egocentrische samenleving’ heet naar de menselijke ‘waarden’ gemeten daarom ook ‘slechts’ participatiemaatschappij en daarmee is ons land tot een ‘ego-land’ geworden.
Met dit boek is Van Vlijmen erin geslaagd om op een zeer goed onderbouwde wijze de lezer een spiegel voor te houden en na te denken over de wijze waarop we de komende jaren op de meest betekenisvolle manier individueel en collectief gestalte zouden moeten geven aan 4 en 5 mei en 15 augustus. Tegelijkertijd doet het boek je realiseren dat we ook op andere dagen anders dan nu gestalte zouden moeten geven aan de wijze waarop we als mensen met elkaar omgaan. Om met de woorden van Van Vlijmen te eindigen: “Het is meer dan: opdat wij niet vergeten. Het gaat niet om kennis, maar opdat wij weten in geweten.”

Laurens van Aggelen (lid KvV)

‘En we noemen hem’
Auteur Marjolijn van Heemstra

‘En we noemen hem’ is een spannend boek over mythe en werkelijkheid, goed en fout en combineert de zoektocht naar de waarheid over een oudoom met het verhaal van een zwangerschap. Was bommenneef Frans van Heemstra een held of een ordinaire misdadiger? Als achtergrond het verzet en de vinkenbaan in Den Haag. Dit boek houdt het midden tussen een roman en een reportage. De schrijfster, die ook theatermaker is, schrijft hier een biografisch familieverhaal waarbij de werkelijkheid geen geweld wordt aangedaan, maar wel een metamorfose ondergaat in het belang van een groter verhaal. Het is een vlot geschreven boek en het verslag van de zwangerschap van de auteur geeft modern en prettig tegenwicht aan de serieuze zaken uit en vlak na de oorlog die familiebelangen te boven gaan.

‘Dansen met de vijand’
Het oorlogsgeheim van tante Roosje
Auteur Paul Glaser

Tijdens een bezoek aan Auschwitz ziet Paul Glaser een koffer staan met daarop zijn achternaam. Hier blijkt een lang verborgen familiegeheim achter te zitten, de verzwegen lotgevallen van Pauls tante Roosje. Roosje Glaser was een jonge Joodse vrouw die in Den Bosch als danslerares werkte. Haar eigen man verraadt haar en zij komt in verschillende concentratiekampen terecht, maar overleeft alles. Later vestigt zij zich in Zweden, waar de schrijver haar wist te vinden en op te zoeken. In een koffer begraven zat veel documentatie en uniek filmmateriaal, waar Paul Glaser inmiddels lezingen mee verzorgt. Ook is er een musical en een tentoonstelling naar het boek gemaakt. Commentaar Ad van Liempt: Roosje danste in Birkenau, ze kreeg er brood voor. En wij begrijpen haar. Wat een geweldig boek.

‘De tolk van Java’
Auteur Alfred Birney

Deze meesterlijke roman werd in 2017 bekroond met zowel de Henriëtte Roland Holst-prijs als de Libris Literatuurprijs. Voor een Helmondse schoenmakersdochter, een Indische voormalige oorlogstolk en hun zoon bestaat er geen heden, alleen een belast verleden. De zoon, de auteur, vraagt zijn ouders over de oorlog in Nederlands-Indië, die doorwoelt in hun gezin. Ook de 13 eerdere boeken van de schrijver waren min of meer autobiografisch. Dit boek is het ultieme boek over de oorlog in Indië t/m de Bersiap, vol gruwelijke details, maar ook met humoristische passages, bijvoorbeeld wanneer hij zijn ouders kentekent. De opdracht voorin het boek: In memoriam mijn ouders, ooit de kaalkop en het kamerolifantje. Een must voor wie wil weten hoe het er destijds echt aan toe ging. Inmiddels zijn er meer dan 100.000 exemplaren verkocht en is er een Engelse vertaling.

‘Een familie in verzet’
Moed en verraad tijdens de Tweede Wereldoorlog
Auteur Annette Oudejans

De auteur vindt als kind op zolder een aantal dozen met oude documenten en foto’s. Er is een foto van haar overgrootmoeder bij. Dan blijken haar overgrootvader, twee zoons en een dochter te zijn omgekomen in het verzet. Als haar eigen zoon haar 35 jaar later vragen gaat stellen over de oorlog duikt de auteur in het verleden.
Zo bleek haar oudoom samen te hebben gewerkt met de bekende Lodo van Hamel. Ook de bekende verrader Anton van der Waals en de Duitse Joseph Schreieder spelen een rol. Niet alles was te achterhalen, omdat tot nu toe mensen bleven zwijgen. Zo werd niet echt bekend of er sprake is geweest van verraad en wie dat verraad zou hebben gepleegd. Dit is het bijzondere verhaal van de familie Klingen, dat zich deels afspeelt in het dorpje Alem in de Bommelerwaard.

‘Zoeken’
naar mijn moeders moeder die verdween in het verzet
Auteur Yoeke Nagel

De dochter van een voormalig lid van de KvV beschrijft de zoektocht van haar moeder en later haarzelf naar haar de oorlog verdwenen grootmoeder.
‘Voor de voorzaten en nazaten van Jeanne, mijn moeder, mij en mijn dochters – opdat de geschiedenis eens iets anders kan doen dan zich herhalen.’ Zo luidt de opdracht voorin dit boek, dat Yoeke Nagel eindelijk schreef, na het al veertig jaar van plan te zijn geweest. Het uitstel was zo lang omdat er telkens weer informatie gevonden werd over wat er misschien met haar grootmoeder, Jeannette van Emden, gebeurd was, die verdween in het verzet, zoals zij het noemt. Minstens zo boeiend was, ontdekte zij tenslotte, hoe dit het leven van haar moeder, ons lid Edith Nagel-Ossendrijver, en met haar moeder de hele familie, ingrijpend beïnvloed had. Deze moeder wordt zomer 1943 door de Duitsers gepakt, en komt via het Oranjehotel, Vught en Haaren uiteindelijk in Auschwitz terecht, waar zij mogelijk is vergast. Bij haar arrestatie spelen Joseph Schreieder en de verrader Anton van der Waals een rol. Uitspraak Edith Nagel: “Ik heb de oorlog in de diepvries gestopt’. Dit boek is naast de bloedserieuze inhoud een positief boek geworden met veel herkenning voor veel van onze leden, ook die van de tweede generatie.